Kompozytor i pedagog. Urodził się 17 czerwca 1930 w Wilnie, zmarł 13 stycznia 2024 w Warszawie. W latach 1952-57 studiował fortepian i kompozycję w klasie Juliusa Juzeliunasa w Państwowym Konserwatorium w Wilnie. Studia kompozytorskie kontynuował w latach 1957-60 w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie u Bolesława Woytowicza. W 1963 i 1966 studiował chorał gregoriański i polifonię średniowiecza pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu.

Został laureatem wielu nagród i wyróżnień w konkursach kompozytorskich, w tym m.in.: II i III nagroda w konkursie kompozytorskim Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w 1959 za Pieśni o wiośnie i za Pieśń o Białym Domu; I nagroda za Suitę Warmińską w konkursie z okazji 550-lecia bitwy pod Grunwaldem (1960): I nagroda w konkursie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, Polskiego Radia i Związku Kompozytorów Polskich za Nokturny i Jaworowe pieśni (1961); I nagroda w Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich za utwór Antifone per tre gruppi d’orchestra (1961), a w kolejnym roku – II nagroda w Konkursie Zrzeszenia Studentów Polskich za Bukoliki. W 1963 II miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu; w 1966 I nagroda w Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Pradze za Sonetti di Petrarca oraz II nagroda w Konkursie im. A. Malawskiego w Krakowie za Tre studi secondo Giotto; II nagroda za utwór Impressioni fiorentini w Konkursie im. G. Fitelberga w Katowicach (1967); Grand Prix na międzynarodowym festiwalu filmów baletowych w Sztokholmie za wersję TV baletu Rzeźby Mistrza Piotra (1972). Kilkakrotnie uczestniczył w Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim im. Księcia Rainiera III w Monako, w którym otrzymał: I nagrodę za balet-pantomimę Posągi czarnoksiężnika oraz wyróżnienie za Cantus antiqui (1965), nagrodę specjalną za Małą liturgię prawosławną (1968) i I nagrodę za dramat muzyczny Lord Jim (1973).

Romuald Twardowski w latach 1972-2008 był profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina). Zasiadał w jury wielu konkursów muzycznych, w tym Varsovia Cantat i Cracovia Cantans. Od 1983 roku pełnił funkcję przewodniczącego jury prestiżowego międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej „Hajnówka”. W 2012 został patronem Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Puławach, a w 2020 Miejskiej Szkoły Muzycznej I st. w Gostyninie.

Wspomnienia legendarnego artysty zawierają książki: Było, nie minęło (Wydawnictwo Pani Twardowska 2000) i Wilno, moje miasto (Wydawnictwo Pani Twardowska 2016). W 2017 powstał film dokumentalny o kompozytorze w reżyserii Grzegorza Czerniaka i Alicji Twardowskiej Romuald Twardowski. Kompozytor w zwierciadle muzyki.

Kompozytor został uhonorowany wieloma orderami i odznaczeniami, wśród nich: Krzyż Kawalerski (1974), Krzyż Oficerski (1985) oraz Krzyż Komandorski (2020) Orderu Odrodzenia Polski, Nagroda Ministerstwa Handlu Zagranicznego
i Gospodarki Morskiej (1980), Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka (1983), Nagroda im. Księcia Konstantego Ostrogskiego (1990), Order św. Marii Magdaleny I stopnia Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (1996), Doroczna Nagroda Związku Kompozytorów Polskich (1995), Nagroda Fundacji im. Ignacego Jana Paderewskiego w Baltimore dla wybitnego polskiego kompozytora (2006), Złota Odznaka z Brylantem Polskiego Związku Chórów i Orkiestr (2007), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2010), Odznaka Honorowa Województwa Podlaskiego (2010), Nagroda im. Jerzego Kurczewskiego w Poznaniu za wybitne zasługi w dziedzinie twórczości chóralnej (2015), Odznaka Honorowa Ukraińskiej Narodowej Akademii Muzycznej (2015), Nagroda Specjalna Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2015).

Lata 60. i 70. XX w. to czas bardzo twórczy, zwłaszcza jeśli chodzi o dzieła sceniczne, które stanowią ważną dziedzinę twórczości Twardowskiego. Po Cyranie powstały: opera Tragedyja, czyli rzecz o Janie i Herodzie (1966), Lord Jim (1971, prapremiera
w Teatrze Wielkim w Łodzi), balet Nagi książę (1960, premiera w Warszawie) i Posągi Czarnoksiężnika (1963), a potem najwybitniejsza opera Maria Stuart, która z wielkim powodzeniem była wystawiona w Łodzi w 1981 r. Ostatnim dziełem jest Historyja o św. Katarzynie (1981), opera kameralna, która miała swoją udaną prapremierę w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1985 r., a następnie w Operze Bałtyckiej w Gdańsku.

W 2020 roku, z okazji 90. rocznicy urodzin, Prezydent RP nadał kompozytorowi Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie to wręczył doradca Prezydenta ds. kultury, prezes Radia dla Ciebie Tadeusz Deszkiewicz w obecności dyrektora Polskiego Wydawnictwa Muzycznego Daniela Cichego – inicjatora odznaczenia za całokształt twórczości. Uroczystości towarzyszył koncert i promocja płyty w Sali Redutowej Teatru Wielkiego z utworami kilku cyklów pieśni na bas baryton i fortepian. Wykonawcami byli: Tomasz Konieczny – baryton, Lech Napierała – fortepian.

Twórczość Romualda Twardowskiego, jakkolwiek nowoczesna, jest zarazem komunikatywna, pełna wewnętrznego dramatyzmu i posiada rys indywidualny. Stanowi ona oryginalne zjawisko w powojennej muzyce polskiej. Nie uleganie zbytniej modzie, awangardzie, lecz tworzenie muzyki w duchu umiarkowanie nowoczesnym, strawnej dla uszu słuchacza – to myśl przewodnia kompozytora.

Smuga cienia
Jest to utwór na orkiestrę smyczkową, skomponowany w 2017 roku w 160. rocznicę urodzin Josepha Conrada, roku ustanowionego przez Sejm RP – rokiem pisarza. Dzieło zostało dedykowane Conradowi, ale napisane dla Łomżyńskiej Orkiestry Kameralnej i jej szefa – Jana Miłosza Zarzyckiego, przez których zostało prawykonane i nagrane.
Miniatura ta stanowi przykład dojrzałego stylu kompozytorskiego Twardowskiego, stosowanego z wielkim powodzeniem we wcześniejszych dziełach kameralnych, m.in. Trio fortepianowym, skrzypcowym Pastorale, wolnych częściach Serenady na smyczki czy Koncercie skrzypcowym. Narracje i przebieg muzyczny Smugi cienia skonstruowane są z grupy akordów przetykanych początkowo krótkimi sekwencjami motywicznymi w skrzypcach, przechodzącymi w figuracje triol, które znacznie pogłębiają emocjonalną stronę utworu. Stylistykę całości kompozytor określał mianem „nowej tęsknoty za dawnymi wartościami” utrzymanej w nurcie klarownej prostoty lub inaczej – klasycyzmu postmodernistycznego.
Uproszczenie środków kompozytorskich zarówno w harmonii jak i melodyce pozwala kompozytorowi na uzyskanie nastroju doskonale obrazującego stany emocjonalne opisane w moralno-psychologicznej, morskiej opowieści Josepha Conrada pod tym samym tytułem, a wydanej w 1917 r. czyli dokładnie 100 lat przed muzycznym obrazem Twardowskiego.

Warto dodać, że kompozytor wielokrotnie fascynował się tematami morskimi. W 1973 roku skomponował dramat muzyczny, operę Lord Jim według powieści Conrada. Następnie cykl pieśni na bas baryton i fortepian Oblicze morza (1979), Impresje morskie (1975), Preludia bałtyckie (1979) na chór mieszany, Dwa pejzaże na orkiestrę symfoniczną (1975) i piękną pieśń na sopran, flet i orkiestrę smyczkową Patrz, morze (2008).

Alicja Twardowska