Mikołaj Zieleński
Mikołaj Zieleński należy do najwybitniejszych kompozytorów polskiej muzyki dawnej. O jego życiu wiadomo jednak bardzo mało. Urodził się w 1550 roku w Warce w pobliżu Radomia. Był kompozytorem, organistą i kapelmistrzem na dworze prymasa Polski Wojciecha Baranowskiego w Łowiczu. W dokumentach istnieje zapis z 1604 roku, że otrzymał on, wraz z żoną, od swojego chlebodawcy pola we wsi Gromino koło Łowicza. Baranowski pełnił równocześnie rolę mecenasa tego zdolnego muzyka i umożliwił mu studia w Rzymie. Wydaje się prawdopodobne, że Zieleński odwiedził także inne miejsca we Włoszech, by zapoznać się z dokonaniami tamtejszych artystów. Przemawiają za tym wpływy muzyki włoskiej, a zwłaszcza Szkoły Weneckiej, na jego twórczość.
W 1611, dzięki finansowemu wsparciu prymasa Baranowskiego, udało się Zieleńskiemu wydać w drukarni Jacoba Vincentiusa w Wenecji dwa zbiory utworów: Offertoria totius anni i Communiones totius anni. Są to śpiewy na ofiarowanie oraz śpiewy na dziękczynienie. Zbiory te zawierają 113 kompozycji, w których przeplatają się elementy dwóch stylów: odchodzącego już renesansu i nowego – baroku. W ich skład wchodzą: antyfony, psalmy, responsoria, motety, pieśni i fantazje instrumentalne. Kompozycje te są bardzo różnorodne pod względem środków wykonawczych. W cyklu Offertoria znajdują się monumentalne utwory chóralne, przeznaczone na dwa chóry (3 +4 głosy lub 4 +4 głosy). Najbardziej rozbudowanym dziełem z tego cyklu jest Magnificat. Zieleński napisał je na trzy chóry czterogłosowe, skontrastowane za pomocą barw głosów. W części Communiones kompozytor zamieścił utwory wokalno-instrumentalne z udziałem organów i innych instrumentów – harfy, skrzypiec, fagotów i puzonów.
Mikołaj Zieleński do 1615 roku pełnił obowiązki muzyka na dworze prymasa Baranowskiego. Zmarł w 1616 roku. W Polsce zachował się jeden egzemplarz wydanego w Wenecji dzieła kompozytora. Niestety jest on rozproszony po kilku bibliotekach. Jest to jeden z najstarszych takich zabytków na świecie.